En Çok Okunanlar
Güncelleme tarihi: 1 Mar
Her geçen gün Çin hakkında şaşırtıcı bilgiler ortaya çıkıyor. Çin’de meydana gelen devrim niteliğindeki gelişmeleri basından öğrendikçe kendi ülkemiz adına biraz kıskançlık duymamak mümkün değil…
Çin büyük bir medeniyet. Derin bir kültürü, tarihsel birikimi, devasa bir nüfusu, son birkaç yüzyılda yaşadığı aşağılanma ve sömürülmenin hınçı ve binlerce yıl biriktirdiği güçlü kendini gösterme isteği ve arzusu var. 1978 yılında Deng Xiaoping liderliğinde başlayan reformlarla yavaş yavaş ayağa kalkan Çin, bir devin uyanışını anımsatıyor.
Uyanan devin en son darbesi DeepSeek oldu. Büyük Batılı teknoloji şirketlerini birkaç gün içinde darmadağın etti. Microsoft ve Meta, yapay zekayı (AI) geliştirmeye milyarlarca dolar yatırım yaparken (80 milyar dolar ve 65 milyar dolar), DeepSeek mütevazı bir yatırımla (6 milyon dolarlık) benzer sonuçları elde etti.
Çin'de Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Yıllık Büyüme Oranı, 1989’dan 2024’e kadar ortalama yüzde 8.80 olarak (Türkiye’nin son 20 yılda ortalama yüzde 5) gerçekleşti. 2021 yılının ilk çeyreğinde tüm zamanların en yüksek seviyesi olan yüzde 18.70'e ulaştı.
Çin, teknolojide süratle öncü bir devlet haline geliyor. Füzyon enerjisi, elektrikli araçlar ve piller, yapay zeka, uzay teknolojileri alanında şaşırtıcı gelişmelerin yaşandığı Çin, silah teknolojileri, kuantum hesaplamada da hızla yol alıyor.
Çin'in önümüzdeki on-on iki yıl içinde inovasyonda Batılı ülkelere yetişmesi ve güçlü bir oyuncu olarak küresel piyasalarda yerini sağlamlaştırması bekleniyor.
Çin, yenilenebilir enerji alanında da önemli adımlar atıyor. Çin hükümetinin iki ana iddialı iklim hedefi var: 2030'dan önce karbondioksit emisyonlarını zirveye çıkarmak ve 2060'tan önce karbon nötrlüğüne ulaşmak. Bu iki hedef genellikle "30-60" hedefleri olarak biliniyor. Bu hedeflere ulaşmak için güneş, rüzgar ve nükleer enerjiye büyük yatırımlar yapıyor.
Geçen yıl Çin'de elektrikli araçların satışı %40'ın üzerinde artarken, benzinli otomobillerin satışları düştü.
Çin'in yeni enerji araç üretimi dikkat çekici bir şekilde 2024 yılında rekor seviyeye ulaştı. Yeni enerji araçları, ısıya ve uzun döngülere dayanabilmenin yanı sıra yüksek güç sağlayan araçlar olup çevre dostu olarak biliniyor.
Çin, "robot okulları" kurdu. Bu okullar vasıtasıyla insansı robotları temel görevlerde eğitmeyi planlıyor.
Küresel arenada güçlü bir aktör olarak yerini almaya kararlı olan Çin hakkındaki son gelişmelerin ve bilgilerin hepsini yazmaya kalksak yazımız çok uzun bir metin olurdu. Biz sadece Çin’in yaptığı en önemli 10 büyük atılıma kısaca göz atalım.
Kuantum bilgisayarlar, kuantum mekaniğini kullanan bilgisayar türüdür. Herhangi bir sıradan bilgisayardan çok daha yüksek ve verimli işlem gücüne sahiptir. Klasik bilgisayar ile 7 saatte yapılabilecek bir işlem bu bilgisayarlarla saliseler içinde yapılabilmektedir. Dünyada sadece birkaç tane vardır.
Kuantum teknolojisi ve kuantum bilgisayarlar, kullanana gelecekte her alanda üstünlük sağlayacaktır. Bunlar finansal modelleme, makine öğrenimi ve yapay zekâ, siber güvenlik gibi birçok alanda ve kimya ve ilaç sektörüne yönelik araştırmalarda kullanılacaktır.
Dünyanın en büyük iki kuantum bilgisayarı Çin'de üretildi: Zuchongzi ve Jiuzhang.
2020 yılında Çinliler binlerce yıl alacak hesaplamaları kuantum bilgisayarlar ile sadece dakikalar içinde gerçekleştirdi. Bu başarı her alanda Çin için dönüm noktası olabilir.
Ayrıca Çin artık kuantum iletişimini başarıyla gerçekleştiren ilk ülke oldu. Çinli bilim insanları “Kuantum Haberleşme Ağı” oluşturdu. Bu teknolojinin, bilgi güvenliği açısından kırılmaz şifreleme yöntemlerine yol açabileceği iddia ediliyor.
Çin hakkındaki en ilginç bilgilerden biri de, tünel ve su altı otoyolları yapmak konusundaki başarısıdır.
Çin son 20 yılda inşa edilen çok sayıda tünele ek olarak, 20.000 km tünel inşasına devam ediyor.
Çin ekonomisinin ve kentleşmesinin gelişmesiyle birlikte, su altı tünellerinin inşa oranı da inanılmaz oranda arttı. Çin'de 100'den fazla su altı tüneli inşa edilmiş; 20'den fazla su altı tüneli de inşa aşamasında.
Çin'in doğusunda bulunan Jiangsu eyaletinde inşa edilen ve Çin'in en uzun sualtı otoyol tüneli olan Taihu, 2021 yılında trafiğe açıldı. 10,79 km uzunluğunda ve 7,25 metre yüksekliğindeki tünel, Çin'in üçüncü büyük tatlı su gölü olan Taihu Gölü'nün altından geçiyor.
Çin 2028 yılına kadar Ningbo ve Zhoushan şehirlerini birbirine bağlayan denizaltı demiryolu tüneli projesi ile ulaşım altyapısında devrim yaratmayı hedefliyor. 10 mil uzunluğundaki Jintang Denizaltı Tünelinin inşası devam ediyor. Bu tünel 48 mil uzunluğundaki Ningbo-Zhoushan Demiryolu hattının önemli bir parçası olarak işlev görecek.
Akıllı şehirler, nesnelerin interneti ve yapay zeka gibi bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak ulaşım, güvenlik, üretim, sağlıklı yaşam gibi çeşitli alanlarda insan refahını yükselten yerleşim yerleridir.
Akıllı şehirler gerçek zamanlı veri toplama, analiz etme ve geri bildirim sağlama imkanları ile kaynakların ve hizmetlerin daha verimli ve etkili bir şekilde yönetilmesine imkan sağlarlar.
Pekin, Şanghay, Guangzhou, Shenzhen ve Hangzhou, kentsel planlama ve yönetimde ileri teknolojileri ve yenilikçi yaklaşımları kullanarak akıllı şehirler haline dönüşmeye başlamış büyük şehirlerdir.
Çin medyasına göre, 500'den fazla Çin şehri akıllı şehir olmak için çaba sarf ediyor.
Shenzhen'de, yapay zeka destekli trafik ışıkları trafik akışını optimize etmek için gerçek zamanlı olarak ayarlanıyor ve tıkanıklığı %30'a kadar azaltıyor. Bu, Çin'in daha yaşanabilir şehirler yaratmak için nasıl bir vizyona sahip olduğunu gösteren güzel bir örnektir.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) "Yenilenebilir Enerji 2024" başlıklı rapora göre, dünya genelinde 2024 ile 2030 yılları arasında 5,500 gigavat (GW) büyüklüğünde yenilenebilir enerji tesisinin kurulacağı, bunun 2017 ile 2023 yılları arasında görülen artışın neredeyse üç katı olacağı belirtiliyor.
Çin, 2030 yılına kadar dünya genelinde kurulmuş tüm yenilenebilir enerji sistemlerinin neredeyse yüzde 60’ına sahip olacak.
Bu da, Çin'in 2035’de dünya genelindeki toplam yenilenebilir enerji kapasitesinin yarısından fazlasına ev sahipliği yapacağı anlamına geliyor. Bu oran 2010'da üçte bir düzeyindeydi.
Çin dünyanın en büyük güneş enerji santrallerinden birine sahip. Longyangxia Barajı Güneş Enerji Parkı 4 milyon güneş enerji paneliyle 25 km² den fazla, yani 3800 futbol sahası büyüklüğünde bir alanı kaplıyor. 850 MW kapasiteye sahip ve yılda 200 bin haneye yetecek kadar elektrik üretiyor.
Çin hakkında bilgilerden bir diğer ilginç olanı da tıp alanında yapay zekayı kullanma becerisidir.
Çin, yapay zekayı sağlık hizmetlerine entegre etmeye başladı ve bu alanda öncü ülke olmayı planlıyor.
Pekin’de bulunan Tsinghua Üniversitesi'nden araştırmacılar “Agent Hospital" adlı yapay zeka (AI) hastanesi geliştirdiler. Bu sanal dünyada, tüm doktorlar, hemşireler ve hastalar, otonom etkileşim yeteneğine sahip büyük dil modeli (LLM) destekli akıllı ajanlar tarafından yönlendiriliyor.
Şaşırtıcı bir şekilde, yapay zeka doktorları birkaç günde 10.000 hastayı tedavi edebiliyor. Bu kadar çok hastayı tedavi etmek bir doktorun (insan doktor) en az iki yılını alacaktır.
Ayrıca, gelişmiş doktor ajanları, önemli solunum yolu hastalıklarını kapsayan MedQA’da (ABD Tıbbi Lisanslama Sınavı soruları) etkileyici bir şekilde %93,06 doğruluk oranına ulaştığı ifade ediliyor.
Çin’in nükleer füzyon reaktörü, 20 Ocak 2025'te 1.066 saniye boyunca sabit ve sınırlı bir plazma döngüsünü (maddenin yüksek enerjili dördüncü hali) korumayı başardı*. Daha önce bu rekor 403 saniyeyle yine aynı reaktöre aitti.
Bu süre yeterli değil. Çin şimdiye kadar yapılamaz denen birçok şeyi başardı. Yapay güneş için çok daha fazlasına ihtiyaç var ve Çin emin adımlarla ilerliyor.
Çin’in nükleer füzyon çalışmalarının nihai hedefi, Güneş’te meydana gelen nükleer süreci taklit ederek sonsuz ve temiz enerji üretmek. İki hafif elementin nükleer reaksiyonlar sonucu birleşerek daha ağır bir element oluşturduğu sürece nükleer füzyon adı veriliyor.
Kömür, petrol, doğalgaz gibi tükenme tehlikesi taşıyan ve çevre için tehdit oluşturan fosil yakıtların aksine bu reaktörün işleyebileceği hammadde neredeyse sınırsız. (Euronews. web sitesi)
Çin'in yüksek hızlı demiryolu (YHD) ağı, 2020'nin sonunda toplam 37.900 km'lik uzunluğuyla dünyanın en uzun demiryolu ağıdır ve yaygın şekilde kullanılmaktadır.
200-350 km/s hızla seyahat etmeye imkan veren dünya yüksek hızlı demiryollarının neredeyse üçte ikisi Çin'de bulunuyor. Bazı tahminlere göre Çin, demiryolu inşasında yaklaşık elli yılda yapılabilecek yatırımı on yıla sıkıştırdı.
Çin, yüksek hızlı ulaşımda devrim niteliğindeki hyperloop teknolojisini geliştirmede de öncülük ediyor.
Şanghay Maglev Treni, manyetik raylı (Maglev) sistem üzerinde çalışan ve 430 km/s azami hıza ulaşan dünyanın ilk yüksek hızlı ticari trenidir.
Çin, 1000 km/s seyahat hızına sahip, ultra yüksek hızlı maglev uçan trenin ilk demo testini 2024 yılı sonunda gerçekleştirdi. Raylar üzerinde, uçak hızında seyahat ve yük taşıma olanağı sağlayacak olan bu devrimsel gelişmenin Çin kalkınmasına sağlayacağı faydalar muazzamdır.
Çin hakkındaki en ilginç bilgilerden biri de uzay turizmine yaptığı yatırımlardır.
Deep Blue Aerospace 2027 yılında suborbital uzay turizmine başlamayı planlıyor. Bu alanda Çin küresel bir lider olacak ve uzay meraklılarına fantastik deneyimler sunacak.
Şirket 2025’de ilk uçuşunu gerçekleştirecek, ardından ticari uçuşlara başlayacak. İlk biletler ön satışa sunuldu bile.
“Bir Kuşak Bir Yol Projesi” veya Modern İpek Yolu Projesi olarak da bilinen yüzyılın ulaşım projesi, Çin devlet başkanı Xi Cinping tarafından ilk olarak 2013 yılında duyuruldu. Projenin 2049 yılında bitirilmesi planlanıyor.
Dünyanın en büyük ve en önemli ticaret projeleri arasında ilk sırada yer alan Modern İpek Yolu Projesi ile dünya adeta yeniden dizayn ediliyor. Bir trilyon dolarlık yatırımı ve üç milyardan fazla nüfusu kapsayan proje, 64 ülkeyi içine alıyor.
Çin ordusu ve Çin savunma sanayisi, robotik, sürü halinde hareket eden sistemler ile yapay zekanın (AI) ve makine öğreniminin (ML) diğer uygulamalarına önemli yatırımlar yapıyor.
Ayrıca Çin uzun menzilli ve nükleer başlık taşıyabilen füze denemeleri yaparak nükleer güç kullanım menzilini ve etki alanını artırmaya çalıştığını gösteriyor.
Çin'in iddialı yapay zeka stratejisi, 2030 yılına kadar yapay zeka teknolojisinde liderliğe yükselmeyi, ABD'nin üstünlüğüne meydan okumayı ve küresel güvenlik ortamını yeniden şekillendirmeyi amaçlıyor.
Görünen o ki, Çin’in büyük hedefleri var.
Bazı uzmanlar “Çin’in, 2050’de belki de akıllı ekonomi tanımına uyan tek ülke olacağını” öngörüyor.
Çin’in 2030’lu yıllarda dünyanın en büyük ekonomisi olacak şekilde ABD’yi geçmesi, önümüzdeki 30-40 yıl içinde ekonomik büyüklüğünün ABD ekonomisinin 2-3 katına çıkması bekleniyor.
Teknolojik olarak Çin, yapay zeka, kuantum hesaplama ve biyoteknoloji gibi alanlarda hızla ilerliyor. Nükleer güç ve elektrikli araçlar ve piller konusunda küresel inovasyonun ön saflarında yer alıyor.
2050'ye kadar Çin, Nesnelerin İnterneti (IoT) ile çalışan akıllı şehirler, otonom araçlar, drone teslimatları ve yapay zeka destekli kamu hizmetlerini ileri bir noktaya taşıyarak tam bir refah devletine dönüşmeyi arzuluyor.
Kuşak ve Yol Girişimi jeopolitik olarak Çin’in etkisini artıracak.
Çin Yüzyılı, inşaası devam eden bir olgudur. Bir Yol Bir Kuşak Girişimi gibi iddialı projeler aracılığıyla Çin, küresel sahneyi yeniden şekillendiriyor. Akıllı stratejilerle 21’inci yüzyıl Çin yüzyılı olabilir.
Bitirmeden Çin hakkında şaşırtıcı bir bilgi daha ekleyelim yazıya.
Huaxi, ülkenin ekonomik başarısının en iyi örneklerinden biridir. Huaxi, küçük bir kırsal yerleşim birimi iken ekonomik büyümesi neticesinde 30 bin kişilik bir nüfusa ulaşmış Çin’in doğusunda, Jiangsu Eyaletinde yer alan büyük bir köydür.
1960'larda Huaxi’de, kişi başına düşen yıllık gelir sadece 22 yuan yani 110 ₺ idi.
Ancak köyün ileri gelenleri ekonomik kalkınma programına girişmeye karar verdiler ve 1990'lara gelindiğinde Huaxi, Çin'in en zengin köylerinden biri haline geldi. Bugün, köyün Yıllık GSYİH'nın yaklaşık 63 milyar yuan (315 milyar ₺) olduğu tahmin ediliyor ve kişi başına düşen gelir ise 2021 rakamları ile 100.000 yuan (500.000 ₺). Bu rakam Çin’in birçok şehrindeki ortalamanın üzerinde.
Çin hakkında şaşırtıcı bilgiler bunlarla sınırlı değil. Çin her alanda, “Yüz Yıllık Aşağılanma” döneminin hınçıyla ve süper güç olma vizyonuyla, kalkınma ve güçlenme hamlelerine kararlılıkla devam ediyor.
Darısı bizim başımıza…
*Yazı hazırlanırken Fransa'nın WEST adındaki tokamak reaktörü oluşturulan bir füzyon plazmayı 1.337 saniye korumayı başararak yeni bir rekor kırdı.
Comments