Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti

Bernard Lewis’in dediği gibi Mustafa Kemal Atatürk en büyük zaferlerini öldükten sonra kazanmış; Türk Milletinin gönlünde en yüksek mertebeye ulaşmış emsalsiz bir devlet adamıdır. Tarihte, bir toplumu doğmanın etkisinden bu kadar kısa bir zamanda kurtarıp akıl ve bilimin himayesine teslim eden başka bir lider yoktur.

Bu yüzden emperyalizmin hizmetindeki Batılı bazı yöneticiler ve onların kontrolündeki istihbarat örgütleri Atatürk ve Cumhuriyetini itibarsızlaştırmak, yüzyıl öncenin öcünü almak için var güçleriyle politikalar oluşturmaya çalışırken, özgür bilim insanları ve tarihçiler de gerçekleri ifade etmekten çekinmemektedir. 

Özer Ozankaya’nın Fransa’dan Japonya’ya alanında isim yapmış 26 devlet adamı ve düşünürle Cumhuriyet’in 75’inci kuruluş yıldönümü vesilesi ile yaptığı çalışma Cumhuriyet’in 100’üncü yılı dolayısıyla Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yeniden yayınlanmıştır.

Bu eserdeki söyleşiler, Atatürk’ün benim en büyük eserim dediği Cumhuriyet’in nasıl bir uygarlık projesi olduğunu tüm çıplaklığı ile ifşa eder.

Dünya Düşünürleri Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti'nden beş ana konu başlığı altında bazı  önemli alıntılar:

Atatürk Devrimleri

• Atatürk’ün laiklik ilkesini getirmekle amaçladığı şey şuydu: Devleti belli bir programı olan din adamlarının müdahalesinden, dini de yine belli bir  programı olan politikacıların müdahalesinden korumak (Bernard Lewis).

• En önemli devrimlerinden biri çağdaş bir devleti işletecek şekilde yeni bir insan grubu yaratmaktı; bunun  için o zamana kadar göz ardı edilmiş olan milletin yarısını, yani kadınları bu sürece dahil etti. Batı’nın dünyanın geri kalan kısmına göre çok daha gelişkin olmasının ana sebebi budur (Bernard Lewis).

• Atatürk’ün milliyetçiliği dışa açık bir milliyetçiliktir. Dışarıdan bilim insanı uzman, bilgi, uygarlık gelsin, uygarlık kervanına bizde katılalım diyor (Andrew Mango).

• Laikliğin, Atatürk’ün en temel reformu olduğu açıktır (Alexandre Jevakhoff).

• Atatürk İslam dinini asla reddetmemiştir; tersine Türk devletinin çağdaş gelişimine katkıda bulunmasını sağlayacak biçimde ona yardımcı olmaya çalışmıştır (Stanford Shaw).

• Türkiye’de Cumhuriyet, İslam’ı, Arnavutluk ya da Sovyetler Birliği’nin yaptığı gibi ezmiş değildir. Ama İslam’ın bir siyaset aracı olarak kullanılmasına izin vermemiştir (Feroz Ahmet). 

• Harf Devrimi Türkiye’yi Ortadoğu İslam dünyasının dışına çıkarıp dikkatini Anadolu üzerinde toplamasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. Bu Kemalist düzenin “Türk”ü yaratma amacıyla çok yakından bağlantılıdır (Feroz Ahmet).

• Kuşkusuz eğitim ve kadınların özgürlüğü konusunda yaptıkları çok önemlidir. Eğitimin sadece zenginler ve kentlerde yaşayanların çocukları için değil, özellikle köylerde ve küçük kasabalarda yaşayan insanlar için sağlanması gerektiğini gördü. Bence bunun çok güzel bir göstergesi, Köy Enstitülerinin kurulmasıydı (Catherine Burill). 

Atatürk’ün Türk Ulusuna Yön Veren Eylem ve Düşünceleri

• Huntington’un dinlere dayalı uygarlık tezinin aksine Atatürk’ün tezi “uygarlığın tek olduğu” tezidir (Andrew Mango).

• Atatürkçülük, içi boş bir sözcük olmayıp, bugün de Türklerin pek çoğunun düşünce yapısında varlığını sürdüren bir düşünüş biçimidir (Robert Mantran).

• Ulusal egemenlik ilkesini simge düzeyine yükseltti (Alexandre Jevakhoff).

• Ölümünden 60 yıl sonra Türk halkı onun koyduğu yolda yürüyor. Yol ne kadar düzgün yapılmış ki o yoldan sağa sola dönmek mümkün değil (Haydar Aliyev).

• Mustafa Kemal Batılı güçlere karşı koyabilmek için, tarihin mirası olan geçmişe kapanmamak gerektiğini, tersine bu geçmişten yola çıkarak çağdaşlaşmanın zorunlu olduğunu gördü (Penda M’Bow).

• Atatürk olmasaydı bugün Türk ulusu olmazdı (Justin McCarthy).

• Mustafa Kemal’i bugün de özellikle Türkiye’de yararlı kılan şey , bence, pragmatist yanı, yani yaşamın değişen koşullarını hep göz önünde bulunduran bir düşünüş sahibi olmasıdır. (Jacques Thobie).

• Bir tek önderinin, toplumsal ve kültürel yaşamın her alanında bunca derin etkilerini taşıyan başka bir ülke bilmiyorum (William Crowe).

Atatürk ve Bağımsızlık Savaşının Dış Dünyada Etkileri

• Habib Burgiba benden Atatürk’ün yaptığı reformlar üzerine bir rapor yazmamı istedi. Kadınlar için Atatürk’ün yaptıklarını temel aldı. Cemal Abdülnasır da Atatürkçülükten esinlenmiştir (Robert Mantran).

• Kuzey Afrika’daki Arap ülkelerine, Hindistan’daki ilk ulusçulara bakıldığında Mustafa Kemal’den yana bir tutum içine girdikleri görülür. Bununla beraber Atatürk’ün (İran’da olduğu gibi) başka ülkelerde pek çok öğrencisi oldu, ancak bunların pek azı başarılı oldu (Alexandre Jevakhoff).

Atatürk’ün Kişilik Özellikleri, Liderliği ve Devlet Adamlığı

• 20’nci yüzyılda büyük devrimci liderlerden pek çoğunun başarısızlığa uğradığını, kimisinin yıkımla sonuçlandığını, rejimlerinin devrildiğini, ilke ve programlarının nefret içinde terk edildiğini; ancak Atatürk için bunların hiçbirinin söz konusu olmadığını görüyoruz. Tam tersine ölümünden sonraki ilk zaferi, yerine geçecek kişinin kurduğu düzene uygun bir şekilde belirlenmesi oldu. Bu gerçekleştirilmesi kolay bir şey değil (Bernard Lewis).

• Başarısının sırrı cesareti ve gerçekçiliğiydi (Andrew Mango).

• Atatürk’ün en etkileyeci yanı, bir satranç oyuncusu gibi birkaç hamle sonrasını önceden  düşünme azmi ve bunu gerçekleştirmedeki üstün başarısıdır. Ayrıca kendini ilerisi için hazırlayışı, uzun erimli düşünüşü, o günün koşulları içinde kaybolmayıp yarının adamı olacak biçimde davranması en önemli özelliğidir  (Alexandre Jevakhoff).

• O özünde bir bilgindi. Başta gelen özelliği sınırsız denecek kadar sabırlı olmasıydı (Geoffrey Lewis).

• Mustafa Kemal’in en göze çarpan özelliği gerçekçi olması ve serüvencilikten uzak durmasıdır (Feroz Ahmet).

• Atatürk hiçbir şeyi doğma olarak kabul etmedi (Mihail Gorbaçov).

• Çağdaş dünyada Mustafa Kemal kadar önemli ve derin toplumsal etkilerde bulunmuş başka bir kişilik tanımıyorum (Jean-Paul Roux).

• Bence Atatürk yapılması zorunlu olan şeyleri yaptı. Ağır hastasını, iyileştirmek için ilaç almaya zorlayan hekime diktatör denmez (Jean-Paul Roux).

• Osmanlı İmparatorluğu çöktüğü zaman Türklerin ne kadar talihsiz bir millet olduğu düşünülüyordu. Fakat Türkiye’nin çok büyük bir talihi olarak yirmi dört karat bir önder ortaya çıktı (Carter Findley)

• Atatürk hem geçmişin uygarlık tohumlarını bulup değerlendirdi hem de geçmişin zincirlerini koparmayı başardı (Vitali Şeremet).

• Demokrasi kuran dehadır (Cornelius Bischoff).

• Atatürk siyaset kuramının en büyük filozoflarından biridir (Jorge Blanco Villalte).

Bağımsızlık, Özgürlük ve Türk Ulusuna Verdiği Değer

• Atatürk’ün kalıcı söyleminin özü: Özgürlük ve barıştır (Bernard Lewis).

• Atatürk olmasaydı Türkiye olmayacaktı. Türkiye’nin hızla çağdaşlaşma yoluna girmesi Atatürk’ün bir devlet aygıtı kurup bu aygıtla çalışması sayesinde olmuştur. Üçüncü dünya ülkelerinin hiç unutmamaları gereken şey, bir ülkeyi yaşatabilecek şeyin devlet olduğudur (Alexandre Jevakhoff).

• Bugün ister Türkiye’de isterse Türkiye dışında olsun, inanıyorum ki bütün tarihçiler Atatürk olmasaydı ve bilinen eylemini yapmasaydı, ortada Türkiye diye bir şey olmayacağını kabul etmektedirler (Jean-Paul Roux).

• Atatürk Türkiye’yi yalnız Yunanlılardan değil, Sovyetler’den de kurtarmıştır (Norman Stone).

Düşünürlerin Gözüyle Atatürk ve Cumhuriyeti

Söyleşiye katılan bütün düşünürler Atatürk’ün Türkiye’yi modern, bağımsız ve saygın bir ulus devlet haline getirme çabasını takdir etmiş ve onun liderlik yeteneklerini övmüşlerdir. Onların gözünde Atatürk, Türkiye’nin ihtiyaçlarını gözeten, ileri görüşlü ve vatansever bir devlet adamıydı. 

Felsefeciler tarihi büyük insanların yaptığını söyler. Atatürk sadece tarih yapan bir lider değil; milletine takip edeceği yolu göstererek geleceğini halen şekillendirmeye devam eden bir liderdir.