En Çok Okunanlar
Güncelleme tarihi: 31 Oca
Robert G. Hagstrom’un ilk baskısı 1994 yılında yayınlanan bu kitabı, Warren Buffett’ı en iyi anlatan kitap olarak biliniyor. Warren Buffett’ın hayatı ve yatırım tarzı hakkında en derli toplu bilgileri veriyor, yatırım kurallarını ve disiplinini, para kazanmak için temel yaklaşımlarını en yalın haliyle aktarıyor. İyi bir yatırımcının benimsemesi gereken düşünce yapısını ve felsefesini anlatıyor.
İlk hissesini 11 yaşında alan Warren Buffet tüm dünyanın en başarılı yatırımcılarından biri, borsa stratejisti ve para kazanma gurusu olarak kabul edilmektedir. Warren Buffet’ın yatırım kararları kendine has olmakla beraber dört güçlü yatırımcının harcından yapılmış bir temele dayanmaktadır. Bunlardan ilk ikisi onun kutup yıldızları gibiydi. Bu saptama Warren Buffet’ın “Ben yüzde 15 Fisher, yüzde 85 Benjamin Graham’ım” ifadesinde açıkça görülür.
1. Gerçek bir yatırımın iki ana özelliği bulunmalıdır: Anaparanın güvenliği ve hoşnut edici bir getiri oranı. Yatırımda başarılı olmak için hisselerin piyasa fiyatının o şirketin içsel değerinden daha düşük olduğu (Güvenlik Marjı) zaman alım yapmak gerekir. Bir şirketin değerini belirlemede en önemli husus o şirketin gelecekteki kazanç potansiyelidir. (Benjamin Graham)
2. İyi yatırımcının kendisini hisse senedi piyasasının duygusal girdaplarından yalıtması gerekir. Akla değil duygulara dayalı alım yapan diğer yatırımcıların mantıksız davranışlarından faydalanılabilir. (Benjamin Graham)
3. Sağlam kararlar vermek için bir iş hakkında bilinmesi gereken her şey öğrenilmelidir. Bir şirketin içinde bulunduğu sektör dahil her yönü araştırılmalıdır. (Paul Fisher)
4. Ortalamanın üzerinde potansiyeli olan ve iyi yönetilen şirketlere yatırım yapılmalıdır. İyi şirketler yıllar boyunca satış ve karlarını ortalamaların üzerinde artıran şirketlerdir. Bu araştırma/geliştirmeye önem vermek ve etkili satış teşkilatı ile mümkün olur. (Paul Fisher)
5. Şirket yönetiminin nitelikleri işin değeri üzerinde belirleyicidir. Yönetimin özellikleri incelenmelidir. (Paul Fisher)
6. Yatırım çeşitlemesine çok fazla gömülmemelidir. İşi çok iyi anlamadan bir şirketi satın almak, kısıtlı bir çeşitleme yapmaktan çok daha risklidir. (Paul Fisher)
7. Bir menkul kıymetin değerini belirlemek için yaşamı boyunca kazanacağı nakdin miktarını tahmin et ve şimdiki değere iskonto et. (John Burr Williams).
8. Şahane bir şirketi makul bir fiyattan almak, makul bir şirketi şahane bir fiyattan almaktan çok daha iyidir. Eğer en iyi şirketi istiyorsanız, zamanı geldiğinde gereken fiyatı ödemelisiniz. (Charles Munger)
Warren Buffett’ın yatırım stratejisinin özü; anladığı, istikrarlı bir karlılık tarihi ve uzun vadede iyi beklentileri olan, az borçla yüksek sermaye getirisi üreten, dürüst ve işinin ehli insanlarca yönetilen ve en önemlisi cazip fiyatı olan şirketleri arayıp bulmaktır. Para kazanmanın yolu kestirme değildir. Yatırımlarına işin gerçek sahibiymiş gibi yaklaşır. Buffett için sahip olunabilecek en iyi şirket, sermayesini çok yüksek getiri oranlarıyla çalıştırabilen şirkettir.
Yazar kitabının beş-sekizinci bölümlerinde Buffett’ın yatırım stratejisini uygulama açısından sistemik hale getirme çabası ile üç iş doktrini, üç yatırım doktrini, dört finansal doktrin ve iki değer doktrini olmak üzere toplamda 12 yatırım kuralı altında toplamış ve bunu Warren Buffett Tarzı olarak adlandırmıştır.
“Bir yatırım işleminin başarısı işin ne derece anlaşıldığı ile doğru orantılıdır. İş basit ve anlaşılır olmalıdır. Anlamadığınız bir iş veya sektöre yatırım yapmanın hiçbir anlamı yoktur; çünkü işin değerini anlamanıza veya ne yaptığını takip etmenize imkan yoktur. Bu kuralın en basit örneği Coca-Cola Şirketidir. Şirket hammaddeyi alır, konsantre üretir ve perakende satış noktalarına satar.”
“Gündemde olan hisseler yerine uzun vadede başarılı ve karlı olacağına inanılan şirketlere odaklanılmalıdır. Sorunlu şirketleri ucuza almaktansa, iyi şirketleri makul fiyatlarla almak her zaman daha karlıdır. Jilet ve tıraş bıçağı üreten Gillette Şirketi bu kuralın güzel bir örneğidir; şirket 1923 yılından beri bu işi yapmaktadır ve gelişerek günümüze kadar gelmiştir.”
“Yatırımın anahtarı, bir şirketin rekabet avantajını ve en önemlisi bu avantajın kalıcı olup olmadığını belirlemektir. Pazardaki ürünün tek kaynağı olan marka şirketler (eşsiz bir ürün veya hizmet satan ya da geniş kitlelerin ihtiyaç duyduğu bir mal veya hizmeti çok düşük maliyetle satın alıp satabilen) fiyat esnekliğine ve sermaye üzerinden yüksek getiri sağlama özelliğine sahiptirler.
Buffett yatırılmış sermaye üzerinden yüksek getiri getiren ve bu yüksek getirileri gelecekte de sağlayacak (ROIC) şirketleri arar. The Pampered Chef Şirketi bu kuralın güzel bir örneği olarak kitapta sunulmuştur. Şirket 1995 yılından 2001 yılına kadar her yıl yüzde 22 büyüyerek büyük bir istikrar sergilemiştir.”
“Yönetim işinin ehli, dürüst ve mantıklı yöneticilerden oluşmalıdır. Fazla nakit üreten şirketlerin üç seçeneği vardır: Nakidin yeniden yatırıma veya büyüme satın almaya ya da hissedarlara dağıtılması… Bu karar yönetimin mantıklı davranıp davranmadığını test etme anıdır.
Fazla nakit ortalamaların veya sermaye maliyetinin üzerinde bir sermaye getirisi sağlayacaksa şirkette tutulmalı ve yatırımlarda kullanılmalıdır. Sermaye maliyetinin altında bir getiri sağlayacaksa bu nakdi şirkette tutmanın hiçbir faydası yoktur. Ortalamalarının üzerinde getiri oranlarıyla gittikçe büyüyen ve yeniden işe yatırılamayacak bir nakit çıkışına sahip olan şirketler için tek makul yol bu nakdi hissedarlarına dağıtmaktır. Bunun iki yolu vardır: kar paylarının artırılması ya da şirketin kendi hisselerini toplaması. Buffett, Berkshire Hathaway’de ikinci seçeneği uygulamıştır.”
“Yöneticiler şirketin finansal performansını hileye başvurmadan tam ve dürüst olarak açıklamalı, hatalarını samimiyetle kabul etmeli ve açık sözlü olmalıdır. Yatırımcı yönetim hakkında kanaate ulaşmak için şunları yapmalıdır;
-Şirketlerin önceki yıllardaki faaliyet raporları okuyarak gelecek yıllar hakkında öngörüleri gerçeklerle karşılaştırmalıdır.
-Finansal raporlarda dipnotlar anlaşılmıyorsa yönetimin gizlemeye çalıştığı bir şeyler olabileceği ihtimalini akılda tutulmalıdır.
-Kar projeksiyonlarını ve büyüme oranlarını ön plana çıkaran şirketlere şüpheyle bakılmalıdır.”
“Bir kurum mevcut gidişatı değiştirmemeye direniyorsa, kurumsal proje ve satın alımlar mevcut fonları eritiyorsa, hayal projelere ilgi duyuyorsa, düşünmeden başka bir şirketi taklit ediyorsa kurumsal mecburiyet kapanına sıkışmış demektir ve başarısız olur.”
“Şirket iyi sermaye getirisi verirken hiç veya az borç kullanmalıdır.”
“Bir şirketin net gelirine amortismanlar eklendikten sonra sermaye harcamaları ve gerekebilecek diğer işletme sermayesi çıkarılarak bulunur.”
“Bir şirketin maliyet ve harcamalarını (yönetici giderleri dahil) mümkün olduğu kadar düşürerek yüksek kar marjları ile çalışması istenir.”
“Eğer dağıtılmayan karlar şirkete yatırılır ve ortalamaların üzerinde getiri sağlarsa, şirketin piyasa değeri de aynı oranda artış gösterecektir.”
“Bir şirketin şimdiki değerini hesaplamak demek, şirketin bundan sonraki hayatı boyunca üreteceği toplam karları tahmin etmek ve daha sonra o toplamı tekrar bugüne iskonto etmektir. Bu bir bono değerlemesine çok benzer Bir bononun gelecekteki nakit akışını belirleyen bir kuponu ve bir vadesi vardır. Bononun tüm kuponlarını toplayıp, toplamı uygun bir iskonto oranına bölerseniz, bononun fiyatını bulursunuz. Buffett, gelecek karları bonolarınki kadar kesin ve tahmin edilebilir şirketleri arar.”
“İyi bir şirket olsa dahi fiyat değerinin altında değilse alım yapılmamalıdır. Buffett ayrıca Graham’dan öğrendiği güvenlik marjı ilkesini de alımlarda uygulamayı önerir. Bir şirket içsel değerinin yüzde 25 altında alındıysa, bu değer yüzde 10 düşse bile getiri hala yeterli olacaktır.” (‘Kuvvetli bir şirketin hisseleri içsel değerinin altında işlem görüyorsa kararlı bir şekilde harekete geçin)
Hangi hissenin alınacağına dair verilen karar işin yarısıdır. Diğer yarısı portföyün devamlı olarak yönetilmesidir. Hangi hissenin ne kadar tutulacağı, bazı yatırım araçlarının nasıl ve ne zaman satılıp başka araçlara yönelineceğini bilmek ve bu kararlara eşlik eden duygusal fırtınalarla nasıl başa çıkılacağını öğrenmek. Önemlidir.
Buffett aylarca değil, yıllarla çalışıyor ve düşünüyor; sadece birkaç şirkete odaklanıyordu. Buna “odaklı yatırım” diyor.
Odaklı yatırım, uzun vadede ortalamaların üzerinde getiri vermesi beklenen birkaç hisse seçmek, yatırımlarınızın çoğunluğunu bu hisselere yapmak ve kısa vadeli dalgalanmalardan etkilenmeyecek metanete sahip olmak anlamına gelmektedir. Odaklı yatırımın altın kuralları;
Yatırımlarınızı sağlam yönetimlerce yönetilen olağanüstü şirketlere yoğunlaştırın (Buffett doktrinlerine uygun olarak)
Bu şirketlerin sayısını gerçekten iyi anlayabildiklerinizle sınırlayın. On iyi bir rakam. Yirminin üstü bela aramak demek.
Bulduğunuz şirketlerin en iyisini seçin ve paranızın büyük miktarını ona koyun.
Uzun vadeli düşünün: en az beş veya on yıl
Volatilite normaldir kafaya takmayın.
Buffett’ın önerisi portföyde 5-10 arası hisse bulundurmaktır. Eğer içlerinde birkaç çok iyi şirket çıkarabiliyorsa paranın önemli bir kısmını bu şirkete yatırmaktan çekinmemektedir. American Express hisse değeri yarıya düştüğünde, varlıkların yüzde 40’ını bu şirkete yatırmıştı.
Çeşitleme Buffett’a göre bilgisizliğe karşı korumadır. Eğer piyasa ile karşılaştırıldığında size kötü bir şey olmasını istemiyorsanız her şeyi satın alabilirsiniz. Buda bir şirketi analiz etmeyi bilmeyen için gayet sağlam bir yaklaşım.
Odaklı yatırım geniş çeşitlemeli ve yüksek dönüşümlü yatırımın tam tersidir. Sabırla portföyün üzerinde oturmak gerekir: En az beş yıl ve yıllık en fazla yüzde 10-20 arası dönüşümle.
Buffett’a göre finansal zarar, şirketin gelecek karlarının yanlış öngörülmesi ile vergi ve enflasyonun tahmin edilemez etkileri nedeniyle ortaya çıkar.
Eğer bir hisse senedini yarın satmak niyetiyle alırsanız riskli bir işlem yapmış olursunuz. Fiyatları kısa vadede tahmin etmeye çalışmak yazı tura atmak gibidir. Eğer borsa yatırımı birkaç yıla uzatırsanız ve doğru bir alım yaptığınızı varsayarsanız, o zaman olasılıklar sizin lehinize kayacaktır.
Buffet’ın alım kararı ve zamanı için kolay bir kuralı vardır: ilk olarak yeni yapacağı alımın hali hazırda sahip olduğundan daha iyi olup olmadığına bakar. Eğer almayı düşündüğü elindekinden daha iyi değilse almayı düşünmez.
Satış zamanı daha zor bir karar anıdır. Elindeki hisseleri ilelebet tutmayı ister. Buda işlem maliyetini azaltır, vergi sonrası getirileri artırır. Eğer şirket ortalamalar üzerinde rakamlar üretmeye ve yönetim şirketin karlarını mantıklı bir şekilde kullanmaya devam ediyorsa şirket elde tutulabilir. Ama daha iyisini bulursak bu şirketi değiştirmek mantıklı olur.
Buffett bir şirketin başarısını ölçmek için kısa vadeli fiyatları kullanmanın aptalca olduğuna inanır. Yılda bir aşağıdaki değişkenleri kontrol eder:
*Öz sermaye getirisi
*İşletme marjları
*Borç Seviyeleri
*Sermaye harcaması gereksinimlerindeki değişimler
*Nakit üretme yeteneği
Ekonominin durumunu tahmin etmek yerine her ekonomik koşulda kar etme yeteneğine sahip şirketleri bulup almak için zaman harcamak daha akıllıca olacaktır.
Düşük F/K oranlı hisseler bir başlangıç olabilir, ancak fiyatların yükselmesi için nakdin ve yüksek sermaye getirisinin olması gerekir. Şirketin iş modelini anlamak önemlidir. Değeri yaratan unsurlar nelerdir? Şirket nasıl nakit üretiyor? Şirketin üretebileceği nakit seviyesine ve nasıl bir büyüme oranı beklenebilir? Şirketin sermaye getirisi ne? Eğer sermaye maliyetinden daha yüksek bir getiri sağlıyorsa değer yaratıyor, daha düşük getiri veriyorsa da değer kaybediyor demektir.
Yatırımcılar, çoğu kez hırsları ve korkuları veya her ikisi yüzünden şirketin içsel değerinin üzerinde, aptalca fiyatlara hisse senedi alıyorlar. Başka bir ifadeyle, yatırımcı psikolojisi bir hisse senedinin fiyatını şirketin temel verilerinden daha çok etkiliyor.
İyi bir yatırımcı yatırımlarından para kazanmak için kendi duygularını kontrol altında tutarken başkalarının duygusal kararlarının yarattığı fırsatlardan yararlanmasını bilmelidir.
Buffett’ın önerisi, “Hissenin yüzde 50 değer kaybetmesini paniklemeden seyredecek güce sahip değilseniz hisse senedi piyasasına girmeyin. Hatta şirketten hoşnut olduğunuz sürece düşüşleri alım fırsatı olarak görün.” Ayrıca “Başkalarından daha akıllı değil, daha disiplinli olmanız gerekir” diye ekler.
Düşük fiyatların en yaygın nedeni kötümserliktir. Mantıklı bir alıcının düşmanı ise iyimserliktir.
Borsada hisse fiyatlarını tahmin etmeye kalkmak falcılık yapmaktır. Piyasanın ne zaman yükseleceğini veya düşeceğini tahmin etmek faydasızdır. Tek yapılması gereken işi, başkaları hırs dolu iken korkmak, başkaları korkarken hırslanmaktır.
Ayrıca insanlar kötü habere aşırı tepki verirken iyi habere yavaş tepki verirler. Psikologlar buna “aşırı tepki yatkınlığı” diyor. Örneğin, kısa vadeli kar açıklamaları iyi değilse, tipik yatırımcı aniden ve yanlış düşünülmüş bir aşırı tepki göstererek fiyatları kaçınılmaz bir şekilde etkiliyor. (Aksine ülkemizde çok iyi bilanço bir sonraki dönemlere hesapsız şüphecilikle bakma alışkanlığından yavaş yavaş fiyatlandığı için şirketin gerçek değerini tespit edebilen gerçek yatırımcıya fırsatlar sunabiliyor. Bu psikoloji de ülkemizde “akıllı yatırımcıya” kolay ve zahmetsiz kazanma fırsatları sunuyor.)
Psikologlara göre zararın acısı karın zevkinden daha fazla (Bunu borsamız düştüğünde telegram ve X’te yatırımcı davranışlarında da gözlemleyebiliyoruz). Zarardan kaçınma psikolojisi yatırımcıyı aşırı tutucu yapıyor ve bunun maliyeti var. Zarardaki hissemizi satmayarak hatamızı kabul etmeyi geciktiririz. Bu kötü hisse seçiminin alternatif maliyeti büyük olur.
Başarı odaklı yatırımcıların belli bir kişiliğe sahip olmaları gerekir. Devamlı duygularımızı analiz etmeli ve mantığın yolundan ayrılmamamız gerekli.
Warren Buffett oldukça başarılı bir yatırımcı ve yatırım yaparak para kazanmanın yollarını daha küçük yaşlarında keşfetmiş biri. Warren Buffett'ın önemli gördüğüm tavsiyeleri ve benim aldığım dersler;
Kendimi hisse senedi almış değil, işletmeyi satın almış gibi düşünmek.
Sürdürülebilecek rekabet avantajlarına sahip ve geleceği öngörülebilir şirketleri (ve sektörleri) arayıp bulmak.
Kısa vadeli kazançlara değil, uzun vadeli içsel değere odaklanmak. Güvenlik marjı ile nakit akışı analizini kullanarak şirketlere değer biçmek.
Sabırlı olmak. Hisselerin anlık fiyatlarına değil, şirketin faaliyetlerine ve genel gidişatına odaklanmak. Yatırım yapmayı uzun vadeli (şirket iyi gittiği sürece) düşünmektir.
Warren Buffett yatırım stratejileri basit ancak uygulanması zordur. Para kazanmak zordur.
Bununla beraber günümüzde bu yaklaşımın hızlı büyüyen teknoloji şirketlerini göz ardı ettiğini dikkate almak gerekmektedir. Warren Buffett'in yatırım stratejileri çok muhafazakardır. Warren Buffett gelecek karları büyük bir kesinlikle hesaplayamadığı için, teknoloji gibi büyüme endüstrilerine yatırım yapma fırsatlarını kaçırmıştır. İyi teknoloji şirketlerine yatırım fırsatlarını kovalamak, makul riskler almak umulmadık kazançlar sağlayabilir.
Diğer bir husus yatırım yaparken ülke gerçekleri de son derece önemlidir. Enflasyonun olduğu ve devamlı çalkantılı bir konjonktürde para kazanmak ve yatırım yapmak çok zordur. Orta vadede sektörler ve ekonomik yaşam hızla değişebilmektedir. Uzun vadeli yatırım yani al, unut kardan çok zarar getirebilir. Orta vade yatırım daha güvenli olabilir.
Comentários