Zamanı Verimli Kullanma Felsefesi

Stoacıların zamanı verimli kullanma konusundaki tavsiyeleri günümüzde de geçerliliğini korumaya devam ediyor. 

Özellikle Seneca'nın odaklanmaya, farkındalığa ve her günü anlamlı bir şekilde yaşamaya çağıran sözleri son derece önemlidir.

Seneca'nın zamanı verimli kullanmak konusundaki görüşü yaşadığı çağın çok ilerisindedir. O, zamanı bizim olan tek ve en büyük servet olarak görür. 

“Yaşamın Kısalığı Üzerine" ile Lucilius'a yazdığı “Ahlak Mektupları” olarak bilinen eserlerinde bu konu geniş yer tutar.

Seneca Lucilius’a yazdığı ilk mektupta sorar: “Zamana değer veren, gününün değerini bilen, her gün biraz daha ölmekte olduğunu anlayan bir kimse gösterebilir misin bana?”

Modern insan da zamanın değerini kavrama konusunda ilerleme kaydetmiş görünmüyor.

Seneca'nın zamanı verimli kullanma konusundaki görüşleri sadece günlük iş planlaması ve verimlilikle ilgili değildir. İyi ve dingin bir yaşam inşa etmekle de ilgilidir. 

Seneca'nın zamanı verimli kullanma yaklaşımı, yaşamda neyin önemli olduğunu kavramaya, boş meşguliyetlerden kaçınmaya ve erdemli bir yaşam inşa etmeye odaklanır.

Zamanı verimli kullanma bir sanattır. Bunu başaran iyi, üretken ve mutlu bir yaşam sürer.

Zamanın Değeri Üzerine

Seneca için zaman en değerli varlıktır; çünkü hayat kısadır ve her insanın son derece sınırlı bir zamanı vardır. Bu nedenle zaman verimli ve etkin kullanılmalıdır.

Bir kişinin bir saniyesini bile boşa harcamasına razı olmayan Seneca bizi uyarır; “Kimi zamanımız bizden zorla alınıyor, kimisi sinsice çalınıyor, kimisi de boşa akıp gidiyor. Umursamadığımız için uğradığımız kayıpta, en yüz kızartıcı olanı…” 

Seneca, kişinin iyi yaşamak için daha fazla zamana ihtiyacı olduğu inancına karşı çıkar. Eserlerinde bir insanın ne kadar yaşadığı değil, sahip olduğu zamanı ne kadar iyi kullandığının önemli olduğunu vurgular. 

Seneca, bir insanın yaşamının süresini ve uzunluğunu kontrol edemeyeceğini; uzun bir yaşam sürse bile bunun mutlaka iyi bir yaşam sürdüğü anlamına gelmediğini söyler.

Meşguliyet ve acelecilik, Seneca'ya göre, zamanı verimli kullanmanın önündeki en büyük engeldir.

Meşguliyet, Acelecilik ve Zaman Kaybı Üzerine

“Meşguliyet” ve “acelecilik” zamanı verimli kullandığımız anlamına gelmez.

Sadece mesleğinizle ya da servet yapmakla meşgulseniz, hayatı ıskalıyor olabilirsiniz.

Aceleci olmak ise en kötü yaşam tarzıdır. Bazıları daha bir faaliyet bitmeden diğer faaliyete başlar. Devamlı bir şeylere yetişme çabası insanı bitirir. Her eyleme bir an önce bitse mantığıyla bakıldığından yaşamdan haz almak imkansız hale gelir.

Koşuşturmayı sevmek, Seneca’ya göre, çalışkan olduğumuzu kanıtlamaz. Bu sadece telaşlı bir zihin huzursuzluğudur. Sürekli bir şeyle meşgul olanları, “yaşamlarını harcayarak yaşam inşa ediyorlar!” diyerek eleştirir. 

Boş meşguliyet ve acelecilik zamanı verimli kullanma çabasının önündeki en büyük engeldir. 

Yapılan işlere odaklanmak, başka bir değişle akış halinde olmak önemlidir. Bunun aksine meşgulmüş gibi davranmak zaman kaybıdır.

Yaşamın Kısalığı Üzerine’de (II bölüm) Seneca, bugün de çok yaygın olarak zaman kaybına neden olan davranışların bir listesini verir; 

1. Açgözlülük,

2. Boş işler (Servet biriktirmek, sarhoşluk, yararsız hizmet vb.)

3. Kararsızlık,

4. Amaçsızlık ve ilkesizlik,

5. Aylaklık bunlardan birkaçıdır.

Seneca, işlerini sürekli erteleyenlere seslenir: "Bir şeyleri ertelemek hayatın en büyük israfıdır: her gün geldiği gibi uzaklaşır ve geleceği vaat ederek bugünü inkar eder.“ 

Zamanı değersizleştirerek heba eden en büyük kusurumuz erteleme huyumuzdur. 

Fransız yazar Proust, bunun “gelecek günlerden emin olmanın bizde yarattığı tembellikten” kaynaklandığını ve “ölüm tehdidiyle karşı karşıya kalınca hayata bağlandığımızı, zamanın çok değerli olduğunu ancak o zaman kavradığımızı” yazar.

Özetle Seneca, boş şeylere zaman ayırmanın sadece zaman kaybı olmadığını, hayatını da boşa harcamak demek olduğunu  anlamıştır.

Seneca’nın Zamanı Verimli Kullanma Yolları

Seneca eserlerinde, çağdaşlarını zamanlarını boş faaliyetlerle geçirdikleri için eleştirir,  insanları hayatlarını dolu dolu yaşamaları ve üretken bir hayat sürmeleri konusunda uyarır. 

Seneca’nın zamanı verimli kullanma (zaman yönetimi teknikleri) için kullandığı üç temel yolu vardır:

1. Öncelikleri Belirlemek

Seneca, görevleri gerçek değerlerine göre önceliklendirmenizi önerir. Yaptıklarınızı değerlerinizle sınayarak ve dikkat dağıtıcı şeylerden kaçınarak, gerçekten önemli olana odaklanırsınız.

Seneca, diğer Stoacı filozoflar gibi, önceliği zenginlik ve güç gibi dış unsurlara vermeyi yanlış bulur. 

Topluma katkıda bulunacak anlamlı işler; iyi yazarları okumak, iyi dostluklar kurmak gibi entellektüel faaliyetler ile felsefeyle meşgul olmanın mutlu ve tatmin edici bir yaşam sunacağını savunur. 

Felsefe Seneca’nın önceliklerinden biridir. 

Ona göre felsefe (Ahlak Mektupları, 16) : ”Ruhu bir kalıba döker, işler; yaşamı düzenler, eylemleri doğru yola koyar; yapılacak yapılmayacak işleri gösterir; dümenin başına oturup tehlikeli dalgalar arasında çırpınan gemiyi yönetir, ona yön verir.”

Seneca, felsefe güdümlü öz farkındalığa sahip olmanın ve erdemle yaşamanın bir insanın hayatını geliştireceğine inanır. 

2. Şimdiki Zamana Odaklanmak

Seneca’ya göre geçmiş ve geleceği düşünmek zihnimizi bölerek gerçek anın değerini azaltır.

Seneca, dolu dolu yaşamanın önündeki en büyük engel, “Yarına bağlı olan ve bugünü boşa harcayan beklentilerdir” diye yazar.

Seneca, içinde bulunulan anda yaşamanın, kişinin zamanını etkin bir şekilde yönetmesinin temel yollarından biri olduğunu söyler. 

Ona göre, “Herkes hayatı boyunca koşuşturur ve geleceğe duyulan özlem ve günümüzün yorgunluğundan bitkin düşer. Ama her günü son günüymüş gibi organize eden, ertesi günü ne özler ne de ondan kaygı duyar.” 

Seneca’ya göre, her gün son gününüzmüş gibi davranarak, yaşamlarınızda daha fazla var olabilir ve gerçekten önemli olan şeylere odaklanabilirsiniz.

Ona göre, gelecek için kaygılananlar şimdiki zamandan faydalanamazlar.

3. Boş Meşguliyetten Kaçınmak

Faal olmayı ilerlemeyle karıştırmak anlamına gelen boş ve sürekli meşguliyet, Seneca'nın onaylamadığı ve kaçındığı bir şeydir. 

”Meşgul adamın yaşamaktan daha az meşgul olduğu hiçbir şey yoktur," diye yazar ve insanlara iyi bir hayat yaşamak için boş meşguliyetten uzak durmalarını tavsiye eder. 

Koşuşturmak, zamanı verimli kullandığınızı göstermez. Gerçek zihinsel odaklanma ile yapılan işlerin aksine, meşgulmüş gibi davranmak zaman kaybından başka bir şey değildir. 

Seneca’nın yazdıklarından, günümüzde olduğu gibi uzun toplantıların hayatta önemli olanlara karşı ilgi kaybına neden olduğunu düşündüğünü anlıyoruz. 

Seneca’nın Yöntemleri Modern Zaman Yönetimi Teknikleriyle Uyumludur.

Seneca, zamanı verimli kullanma yöntemleriyle üretken olmanın yanında genel yaşam kalitesini artırmak ve daha iyi ve erdemli bir yaşama ulaşmayı amaçlamaktadır. 

Bugün modern insanın amacı ise daha ziyade şan, şöhret, mevki ve servet kazanmak için başarılı olmaktır. 

Bu temel farklılığa rağmen Seneca’nın tavsiyeleri modern zaman yönetimi teknikleri ile benzerlik gösterir. 

1. Öncelikleri Belirlemek = Eisenhower Matrisi Tekniği

Seneca’nın bu yöntemini günümüzde birçok insanın kullandığı “Eisenhower Matrisi” zaman yönetimi tekniği ile benzerlik gösterir. 

Bu teknikte görevleri “Acil/Önemli” ve “Acil olmayan/Önemli olmayan” olarak sınıflandırmak, Seneca’nın “önemli işe öncelik ver” prensibiyle birebir çakışır. 

2. Şimdiki Zamana Odaklanmak = Pomodoro Tekniği

Pomodoro’da 25 dakikalık saf odak ve 5 dakikalık mola periyotları kullanılır. Bu yöntem Seneca’nın “şimdiki zamana odaklanmak” öğüdüyle örtüşür. 

3. Boş Meşguliyetten Kaçınmak = Yapılacaklar Listesi  (To do list) Tekniği 

Yapılacaklar listesi tekniğinde işleri belirlenen sıraya göre gerçekleştirerek zamanı etkin şekilde yönetmek mümkün olur. 

Bu teknik Seneca’nın verimsizlikten ve boş işlerle meşguliyetten uzak durmanızı öneren “boş meşguliyetten kaçınma” yöntemiyle uyumludur.

Daha Verimli Çalışmak İçin Zihni Dinlendirme

Seneca aynı zamanda rahatlamak ve yenilenmek için çalışmaya ara vermeyi ve zihni dinlendirmeyi de gerekli görür. Zihni dinlendirmenin zamanı verimli kullanmayı kolaylaştıracağına inanır.

Doğada yürüyüşe çıkmayı, sosyal faaliyetlere zaman ayırmayı ve hatta ölçülü olarak şarabın tadını çıkarmayı tavsiye eder.

Neticede; Seneca’nın zamanı verimli kullanmak ve zaman yönetimi konusundaki görüşleri sadece günlük işlerde verimli olmakla ilgili değil; aynı zamanda yaşam kalitesini arttırmakla da ilgilidir. 

Seneca’nın tavsiyeleri günümüzde de tüm gücüyle güncelliğini koruyor.

Faydalanılan Kaynaklar:

1. Seneca, Ahlak Mektupları

2. Seneca, Yaşamın Kısalığı Üzerine